Дэлхийн нийтээрээ хvнсний сан байгуулах асуудлыг ярилцаж байгаа нь туйлын зєв санаа бєгєєд манай улс ч гэсэн энэ жишгийн дагуу хvнсний сан байгуулах нь зєв зvйтэй юм. Хvн ер нь амьдрахын тулд хооллодог уу аль эсвэл хооллохын тулд амьдардаг уу гэсэн vг байдаг шvv дээ.
Явж явж эцсийн дvндээ ямар ч амьтны байгалийн хууль нь хооллохын тулд амьдардаг зvй тогтол, гvн ухаан байдаг. Тийм учраас хvнсний сан байгуулах санаа нь зєв юм.
Манай улс шиг эрс тэс уур амьсгалтай элдэв байгал, цаг уурын бэршээлтэй орны хувьд ямар нэгэн бэршээл саад, энд тэнд боллоо гэхэд хvнсний сангаасаа зохицуулах олон талын ач холбогдолтой. Наад зах нь л гэхэд гадаадаас татаж цаг алдахгvй, зардал чирэгдэл бага мєн гадны хvнсээ авч байгаа орнуудад ямар нэгэн зvйл боллоо гэхэд тэднээс бага ч гэсэн хараат бус эдийн засгийн хямрал энэ тэр асуудал тохиолдоход инфляци бага зэрэг л єєрчлєгдєнє гээд олон тєрлийн ач холбогдолтой юм.
Дэлхийн дараачийн хямрал хvнснийх байна гэж шинжээчид таамагласан. Зарим тєрлийн хvнсний бvтээгдэхvvний vнэ эрс нэмэгдсээр байгааг НVБ анхааруулаад байгаа. Улаан буудайгаас аваад дал модны тос, эрдэнэ шиш, жvржийн шvvс хvртэл vнэтэй болж байна. Цаг уурын зохисгvй байдал, хvн амын єсєлт, хэрэглээ нэлээд нэмэгдсэн явдал хvнсний бvтээгдэхvvний vнэ ийнхvv огцом их нэмэгдсэний шалтгаан боллоо. Єлсгєлєн vvний хорт vр дагавар болж мэднэ.
ОХУ-д хvнс нєєцлєх сан ажиллаж байна. Хvнсний сан хvмvvсийг єлсгєлєнгєєс аварна хэмээн АНУ-ын шинжээчид ОХУ-тай байгуулсан vр тарианы тогтворжуулах гэрээг батлах vеэр мэдэгдсэн байна. Цаашид хvнсний хомсдлыг уг сангаар дамжуулан арилгаж болно гэж Вашингтоны "Earth Policy Institute" байгууллагын тэргvvн Лестор Браун vзэж байна.
АНУ-ын шинжээчид олон улс оронд хvнсний асуудлыг хэрхэн шийдвэрлэж байгаад дvн шинжилгээ хийжээ. Ингэхдээ тэд ОХУ-ын хvнсний сангийн загварыг сайшаасан гэнэ. Тэдний vзэж буйгаар энэ нь их ирээдvйтэй юм байна. Ийм санг байгуулах нь байдлыг тогтворжуулах хvчин зvйл болно гэж АНУ-ын шинжээчид vзжээ. Лестор Браун "Дэлхийн хvнсний сан хvнсний бvтээгдэхvvний зах зээлийг тогтворжуулж чадна. Vнэ эрс буурсан нєхцєлд тогтворжуулах сан vр тариа худалдан авна. Vнэ эрс нэмэгдвэл сангийн vр тариаг vнийг хэлбэлзvvлэхээс сэрэмжилж зах зээлд гаргана" гэв.
Vр тарианы тогтворжуулах сан ОХУ-д байгуулагдаад 10 хоног болж байна. Тус улсын засгийн газар сангаас vр тариа худалдах шийдвэр гаргадаг аж. Лестор Браун "Сонирхогч талууд шинээр байгуулагдах тєлєвтэй байгаа хvнсний сангийн бодлогыг тодорхойлох ёстой. Захирлуудын зєвлєл сангийн бодлогыг тодорхойлж, vндсэн шийдвэр гаргана. Vр тариа нийлvvлэгч, худалдан авагч орнууд ба дэлхийн vр тарианы vйлдвэрлэгчдийн тєлєєлєгчид зєвлєлийн бvрэлдэхvvнд орно. Тэдгээрт хамтын ажиллагаа зайлшгvй чухал. 15, 18 буюу 20 гишvvнтэй том зєвлєл vр тарианы нийлvvлэгч, худалдан авагчдын ашиг сонирхлыг хамгаална" гэжээ.
Харин дэлхийд vр тарианы экспорт багасна гэж шинжээчид таамаглаж байна. Тэд ярьж байгаагаар тариалангийн талбайг єргєжvvлэх аргагvй. Тухайлбал, АНУ-д хєдєє аж ахуйн ашиглаагvй газар байхгvй. Ургацыг нэмэгдvvлэх технологи ч vгvй. Єєрєєр хэлбэл, хvнсний асуудлын шийдвэрийг хойшлуулж болохгvй гэж шинжээчид vзэж байгаа юм. Лестор Браун "Сан байгуулах ажил яг эхлэх ёстой. Энэ нь сангийн vйл ажиллагаа урт удаан vргэлжлэх ёстой. Vр тариа хаана хадгалах болон энэ онд vр тариа санд шилжvvлэх асуудлыг эргэцvvлэн бодох хэрэгтэй. Юм бvхэн энэ оны ургацаас шалтгаална. Дэлхийд их хэмжээний ургац хураавал нєєцєлж болно. Ургац тааруу хураавал vнэ нэмэгдэнэ. Иймээс vр тариаг санд худалдан авахад хэцvv байх болно" гэжээ.
Нефтийн vнэ нэмэгдсэн явдал одоогоор дэлхийг тvгшvvлж байна. Харин нvvрс тєрєгчийн зарцуулалтыг багасгах боломж бий. Гэвч хvний хvнсний хэрэглээг багасгах аргагvй. Олон хvчин зvйлийн нєлєєгєєр хvнсний бvтээгдэхvvний хэмжээ багасахгvй байх боломжтойг ОХУ-ын vр тарианы сангаас харж болох ажээ.
АНУ-ын шинжээчид олон улс оронд хvнсний асуудлыг хэрхэн шийдвэрлэж байгаад дvн шинжилгээ хийжээ. Ингэхдээ тэд ОХУ-ын хvнсний сангийн загварыг сайшаасан гэнэ. Тэдний vзэж буйгаар энэ нь их ирээдvйтэй юм байна. Ийм санг байгуулах нь байдлыг тогтворжуулах хvчин зvйл болно гэж АНУ-ын шинжээчид vзжээ. Лестор Браун "Дэлхийн хvнсний сан хvнсний бvтээгдэхvvний зах зээлийг тогтворжуулж чадна. Vнэ эрс буурсан нєхцєлд тогтворжуулах сан vр тариа худалдан авна. Vнэ эрс нэмэгдвэл сангийн vр тариаг vнийг хэлбэлзvvлэхээс сэрэмжилж зах зээлд гаргана" гэв.
Vр тарианы тогтворжуулах сан ОХУ-д байгуулагдаад 10 хоног болж байна. Тус улсын засгийн газар сангаас vр тариа худалдах шийдвэр гаргадаг аж. Лестор Браун "Сонирхогч талууд шинээр байгуулагдах тєлєвтэй байгаа хvнсний сангийн бодлогыг тодорхойлох ёстой. Захирлуудын зєвлєл сангийн бодлогыг тодорхойлж, vндсэн шийдвэр гаргана. Vр тариа нийлvvлэгч, худалдан авагч орнууд ба дэлхийн vр тарианы vйлдвэрлэгчдийн тєлєєлєгчид зєвлєлийн бvрэлдэхvvнд орно. Тэдгээрт хамтын ажиллагаа зайлшгvй чухал. 15, 18 буюу 20 гишvvнтэй том зєвлєл vр тарианы нийлvvлэгч, худалдан авагчдын ашиг сонирхлыг хамгаална" гэжээ.
Харин дэлхийд vр тарианы экспорт багасна гэж шинжээчид таамаглаж байна. Тэд ярьж байгаагаар тариалангийн талбайг єргєжvvлэх аргагvй. Тухайлбал, АНУ-д хєдєє аж ахуйн ашиглаагvй газар байхгvй. Ургацыг нэмэгдvvлэх технологи ч vгvй. Єєрєєр хэлбэл, хvнсний асуудлын шийдвэрийг хойшлуулж болохгvй гэж шинжээчид vзэж байгаа юм. Лестор Браун "Сан байгуулах ажил яг эхлэх ёстой. Энэ нь сангийн vйл ажиллагаа урт удаан vргэлжлэх ёстой. Vр тариа хаана хадгалах болон энэ онд vр тариа санд шилжvvлэх асуудлыг эргэцvvлэн бодох хэрэгтэй. Юм бvхэн энэ оны ургацаас шалтгаална. Дэлхийд их хэмжээний ургац хураавал нєєцєлж болно. Ургац тааруу хураавал vнэ нэмэгдэнэ. Иймээс vр тариаг санд худалдан авахад хэцvv байх болно" гэжээ.
Нефтийн vнэ нэмэгдсэн явдал одоогоор дэлхийг тvгшvvлж байна. Харин нvvрс тєрєгчийн зарцуулалтыг багасгах боломж бий. Гэвч хvний хvнсний хэрэглээг багасгах аргагvй. Олон хvчин зvйлийн нєлєєгєєр хvнсний бvтээгдэхvvний хэмжээ багасахгvй байх боломжтойг ОХУ-ын vр тарианы сангаас харж болох ажээ.
Харин манай улсын хувьд хvнс, шатахуун гээд бvх юмаа гаднаас авна ер нь бол хараат байдалтай шvv дээ тийм болохоор эх орондоо энэ бvхний vйлдвэрлэлийг нэн даруй нэмэгдvvлэх хэрэгтэй. Мєн энэ хаврын тариалалтын хэмжээг маш сайн нэмэгдvvлэх нь чухал энэ ажилд оюутан залуучууд болон гудамжинд лааз єшиглєєд явж байгаа ажилгvй иргэдийг гайгvй шиг хєлс, цалингаар ажиллуулахад болно шvv дээ. Мєн хvнс нєєцлєхєд хадгалах саваа ч гэсэн чанарын шаардлага хангасан байр савыг ч гэсэн бодох л хэрэгтэй.
Ер нь бол манайх дотооддоо хvнс болон хэрэглээгээ хангах vйлдвэрvvд барихад дэлхийн эдийн засаг болон бусад эрсдэлийг хvндрэл багатай даван туулна. Тоглоомоор бол бидэнд хєзрийн модууд нь байна гагцхvv яаж зєв тоглож хожих уу гэдэг л vлдээд байна. Бидэнд vндэсний гэсэн vйлдвэр, vйлдвэр бас дахин vйлдвэр гэсэн уриа л байх ёстой. Vvний vр дvн олон vр єгєєж ирэхийг хэн бvхэн мэдэж байгаа шvv дээ.
No comments:
Post a Comment